کۆنفرانسی هەمەچەشنەی بایۆلۆژی لە شاری کالی کۆڵۆمبیا، دەستی پێکرد!

تۆری ژنانی WECAN لە کۆنفرانسی هەمەچەشنەی بایۆلۆژی لە شاری کالی کۆڵۆمبیا بەشدارن، ئەمرۆ ٢١/ ١٠ دەستی پێکردوە و تا ١١/١ ی ٢٠٢٤ بەردەوام دەبێت. کۆنفرانسەکە لە لایەن نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پرسی هەمەچەشنەی بایۆلۆژی، بەڕێوەدەچێت.


لە کاتێکدا کە ئیکۆسیستەم لە ژێر هەڕەشەیەکی توندایە ئەم تۆرە داوای پاراستن و بەرگریکردن لە زەوی و کۆمەڵگاکان دەکەن و داوا ئەکەن لە ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ جۆراوجۆری بایۆلۆژی (CBD) COP16! مافی زەوی و کۆمەلگە رەسەنەکان بپارێزرێت.



رۆژی یەکەمی کۆنفرانسەکە بە گۆرانی و سەمای ئیلهامبەخشی گەلانی ڕەسەنی کۆڵۆمبیا دەستی پێکرد و کۆتایی هات.
تۆڕی WECAN لە ماوەی کۆنفرانسەکەدا داکۆکی لە کۆمەڵێک پرس و رێککەوتتنامە دەکات لەوانە:
-جێبەجێکردنی چوارچێوەی جیهانی هەمەچەشنەی زیندوو لە ستراتیژی و پلانی کارکردنی نیشتمانی هەمەچەشنەی زیندوودا (NBSAPs)، بە شێوەیەک وەڵامدەرەوەی جێندەر بێت.
مەبەست لەوەیە (دڵنیابوون لە جێبەجێکردنی یەکسانی جێندەری لە جێبەجێکردنی چوارچێوەکەدا لە ڕێگەی ڕێبازێکی وەڵامدەرەوە کە هەموو ژنان و کچان دەرفەت و توانای یەکسانیان هەبێت بۆ بەشداریکردن لە سێ ئامانجی ڕێککەوتننامەکەدا، یەکەم بە داننان بە مافە یەکسانی و دەستڕاگەیشتن بە زەوی و سامانە سروشتییەکان، دووەم ژنان و کچان مافی بەشداریکردن و کردارییانەی سەرکردایەتیان هەبێت، سێیەم، بەشداریکردن و بریاردان لە سیاسەتی پاراستنی پەیوەست بە هەمەچەشنەی زیندوو.)
- بە شێوەیەکی بەردەوام، هەمەچەشنەی زیندوو بپارێزرێت.
- کۆتاییهێنان بە سووتەمەنی بەردینی بە شێوەیەکی دادپەروەرانە و خێرا، کارکردن دەربارەی پەیماننامەی قەدەغەکردنی بڵاوبوونەوەی سووتەمەنی بەردینی.
- پاراستن و بەرگریکردن لە بەرگریکارانی زەوی.
- پاراستنی ماف و سەروەری کۆمەڵگە رەسەنەکان.
- داکۆکیکردن بۆ مافەکانی سروشت.
-جێبەجێکردنی رێکەوتتنامەی ئێسکازو (پەیماننامەیەکی نێودەوڵەتییە لەلایەن ٢٥ وڵاتی ئەمریکای لاتین و کاریبیەوە واژۆکراوە دەربارەی مافی دەستڕاگەیشتن بە زانیاری دەربارەی ژینگە، بەشداریکردنی گشتی لەو پرسانەی پەیوەندیدارن بە ژینگە، دادپەروەری ژینگەیی، و ژینگەیەکی تەندروست و بەردەوام بۆ ئێستا و داهاتوو).
- خەلک و کۆمەڵگە خۆیان سەرکردایەتی گۆرانکاری بکەن.


#ClimateAction #BiodiversityProtection #WomenLead #ClimateJustice #IndigenousRights #COP16Colombia #Biodiversity #PeaceWithNature #BiodiversityPlan #DefendLandDefenders #GBF #KMGBF


سەرچاوە:

لاپەرەی فەیسبووکی تۆرەکە

زانیاری زیاتر دەربارەی کۆنفرانسەکە

بۆ ڕۆژی جیهانی خۆراک!

دوێنێ ٢٠٢٤/١٠/١٦، ڕۆژی جیهانی خۆراک بوو، حەزم کرد ئەم پەیامەی ڤاندانا شیڤا کە تایبەتە بەو رۆژە، بە کورتی لەگەل ئێوە بەشی بکەم.
لە سیستەمی پیشەسازی خۆراکی ئەمرۆدا کە رێگەی بەرهەمێنانی مۆنۆکەڵچەر(مۆنۆکەڵچەر واتە بەرهەمێنانی تەنیا یەک جۆر لە کشتوکاڵ لەسەر روبەرێکی دیاریکراو لە زەوی)، بەکارهێنانی پەینی کیمیایی و قڕکەرە کشتوکاڵییە ژەهراوییەکان زاڵن. ئەم سیستەمە سووتەمەنی دەدات بە بەردەوام بوونی قەیرانی کەشوهەوا و لێرەشەوە تەندروستی هەسارەکەمان و هەموومان دەخاتە مەترسییەوە. ئەم سیستەمە کە تەنیا ئامانجی قازانجە و لە پێش بەهای ژیانی هەسارەکە و ئێمە دایناوە، هەر بۆیە و جۆراوجۆری/هەمەچەشنەی زیندووی بۆ گرنگ نییە و لەناوی دەبات، خاک بێ پیت دەکات، ئاو و هەوامان پیس دەکات.






کشتوکاڵی پیشەسازی کە بەشداری سەرەکییە لە دەردانی گازی گەرم، هۆکارە بۆ زیاتر بوونی دیاردەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، لە هەمان کاتدا ماددە کیمیاییە ژەهراوییەکان کە لە ناو قڕکەرە کشتوکاڵییەکاندا بوونی هەیە، کۆی ئیکۆسیستەم و کۆمەڵگاکان ژەهراوی دەکەن. یەک جۆر کشتوکاڵ هۆکارە بۆ نەهێشتنی بەپیتی زەوی و لە هەمان کاتدا جووتیاری خاوەن زەوی یان کێلگەی بچووک لە زەویەکانیان بێبەش دەکات، ئەمەش وامان لێدەکات بۆ مشتێک خۆراک وابەستەی بەزەیی کۆمپانیاکانی بەرهەمێنانی تۆو، پەیینی کیمیایی و قڕکەرەکان ببین.
بەڵام ڕێگایەکی تر هەیە، ئەویش پاراستنی هەمەچەشنەی زیندوو و گەڕانەوەیە بۆ کشتوکاڵی نەریتی یان کشتوکاڵی ژینگەیی/ئیکۆلۆژیی، بەو شێوەیە دەتوانین سیستەمی خۆراکی خۆڕاگر دروست بکەین بۆ ئەوەی خۆراک بدات بە مرۆڤ و هەسارەکەشمان بپارێزێت.
هەمەچەشنەی زیندوو خاوەنداری هاوبەشی نێوان کۆمەلگەکانە و پیویستە خاوەندارێتی لێ بکەین، میراتی هاوبەشی ژیانە لەسەر زەوی، و بنەمای تەندروستی خۆراک و خۆڕاگری کەشوهەوایە.
لە ڕۆژی جیهانی خۆراکدا، لەگەڵ جووتیاران، کۆمەڵگە جیاوازەکان و بزووتنەوەکان لە سەرانسەری جیهاندا دەنگ هەڵدەبڕین و داوای سەروەری خۆراک و دوورکەوتنەوە لە کشتوکاڵی پیشەسازی دەکەین. با هەمەچەشنەی زیندوو بپارێزین، خاکەکانمان لە چنگی کۆمپاناکان دەربکەین، و سیستەمێکی خۆراک دروست بکەین کە ڕەگ و ڕیشەی لە خزمەت چاودێریکردن و پاراستنی خاک، پاراستنی تەندروستی زەوی و ژیانێکی دادپەروانە بێت بۆ هەمووان.
پێکەوە ئەتوانین هەسارەکەمان بپارێزین، تۆ ئەو بەرپرسیارییەت لەسەر شانە لە لای خۆتەوە دەست پێ بکەیت و تۆوی ڕەسەنی ناوچە/گوند/لادێکەی خۆت بپارێزیت. تۆوێک بە بێ بەرامبەر لە زەوی وەرتگرت و بە بێ پەیین و قڕکەر بیبەخشەرەوە بە زەوی.
هەڵوێست کردوویە بە کوردی

بەستەری تۆماری پەیامەکە لە خوارەوە دانراوە:



مۆزەخانەی پادی/مۆزەخانەی برنج

مزەخانەی پادی (مۆزەخانەی برنج) دەکەوێتە شاری ئالۆرسێتاری پایتەختی کیدا لە مالیزیا. تایبەتە بە نیشاندانی گرنگی کشتوکاڵی برنج، بەتایبەتی لە ولایەتی کیدا کە بەهۆی ناوچە فراوانەکانی چاندنی برنجەوە بە "قاپی برنجی مالیزیا" ناسراوە.

مۆزەخانەی پادی (بە مالای: Muzium Padi) لە یەک بینای سەرەکی و شەش بینای بچووک پێک هاتووە سێ نهۆمە،  رووبەرەکەی ٢٠٠٠ مەتر چوارگۆشەیە. لە گۆرەپانی مۆزەخانەکەدا جووتیارێک و گامێشێک لە کاتی جوتکردندا، کۆتر لە کاتی فڕیندا و تەنانەت شێرێک لە نزیک دەرگای سەرەکیدا دەبینیت. لە روکاری دەرەوەیدا بە چەڵتوکی برنج ڕازاوەتەوە و و  لە ئۆکتۆبەری  ٢٠٠٤ دا دەرگای مۆزەخانەکە واڵا ئەکرێت.




نهۆمی یەکەمی مۆزەخانەکە وەک پێشانگای زانیاری و سەرنجڕاکێش ناساندنێکی گەورە بۆ مێژووی کشتوکاڵی ناوچەکە دەکات. تیشک دەخاتە سەر مێژوو و پرۆسەی بەرهەمهێنانی برنج بە رێگەی نەریتی.

 









نهۆمی دووەمی مۆزەخانەکە پرۆسەی چاندنی برنج لە مالیزیا و ئامراز و ئامێرەکانی پرۆسەکە لە ماوەی دەیەکانی ڕابردوودا نمایش دەکات. درێژە بە گەشتی مێژووی برنج دەدات و لە شەش گەلەری پێک هاتووە. تابلۆی ڕوونکردنەوە بچووک بە هەردوو زمانی بەهاسا و ئینگلیزی دانراوە. گەلەرییەکان تابلۆ و وێناکردن و دیۆرامای کشتوکاڵی نەریتی برنج لە ئاستی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیدا نمایش دەکەن. هەروەها شێوازەکانی چاندنی کشتوکاڵی پادی ڕوون کراوەتەوە.









لە نهۆمی سێێەمی مۆزەخانەکدا تابلۆیەک دەبینیت بەرزییەکەی ٨ مەتر و درێژییەکەی ١٠٣ مەترە. وێنایەکە لە گوندەکانی دەوروبەری ئەم مۆزەخانەیە و کاری ٦٠ هونەرمەندی کۆریای باکورە. ئەو هوونەرمەندانە دوو ساڵ لە گوندەکاندا ژیاون چوارچێوەی لێکۆڵینەوەکانیان پێش کێشانی ئەم وێنەیە و لە ماوەی ٦ مانگدا تەواوی تابلۆکەیان کێشاوە.





زۆر بە کورتی لەم مۆزەخانەیەدا زۆرترین زانیاری کۆئەکەیتەوە دەربارەی:

مێژووی کشتوکاڵی برنج: ئەم بەشە تێڕوانینێک دەداتە سەردانکەران سەبارەت بە گرنگی مێژوویی چاندنی برنج لە ناوچەکەدا. ڕۆڵی کشتوکاڵی برنج لە پەرەپێدانی ئابووری و کولتوری ناوخۆییدا بە تایبەتی لە ولایەتی کیدا لەخۆدەگرێت.

کەرەستەی نەریتی: ئامراز و کەرەستەی نەریتی نمایش کراوە کە لە کشتوکاڵی برنجدا بەکاردەهێنرێن وەک داس و ئامرازەکانی دیکەی کشتوکاڵی کە پێش بەپیشەسازیکردنی کشتوکاڵ پێویست بوون.

پرۆسێسکردنی برنج: تۆ دەتوانیت زانیاری تەواو دەربارەی پرۆسەی بەرهەمهێنانی برنج بزانیت، لە چاندن و دروێنەکردنەوە تا پرۆسێسکردن و هەڵگرتن. مۆدێل و پێشانگاکان ئەم قۆناغانە بە وردی نیشان دەدەن.

بابەتەکان

چیتر بەنداو لە میزۆپۆتامیا دروست نەکرێت

من ناوم هەڵوێستە، ئیکۆ-فێمینیستم و بەرێوبەری ڕێکخراوی ئازادبوونم، لە باشوری کوردستانەوە بەشداریم کردووە. دوێنێ گروپێکمان دروست کرد بۆ کارکرن...